خاطرات آیت الله طالقانی از 21 آذر 1325

مشاهدات من در زنجان (آذر ماه 1325 پس از فرار عوامل دولت پیشه وری)

چکیده: داستان گزارش زیر چنان که در مقدمه آمده، چنین است که آیت الله طالقانی که این زمان به صورت مسلسل درس های تفسیرش را در نشریه آیین اسلام (با مدیریت نوریانی ) منتشر می کرد و همکاری مرتبی با آن داشت و نیز با توصیه جمعی از علمای تهران راهی زنجان شد تا گزارشی از وضعیت شهر تهیه کرده تا در این نشریه به چاپ برسد. حاصل این سفر چند روزه که در آذرماه سال 1325 بوده متنی است که در اینجا ملاحظه می کنید.

مقدمه 

داستان حکومت پیشه وری در آذربایجان و زنجان یکی از داستانهای تلخ این خطه و تجربه تلخ تر، دخالت دولت سوسیالیستی روسیه در ایران پس از جنگ جهانی دوم است. زمانی که مقرر شد تا نیروهای خارجی از ایران بروند، دولت روسیه تلاش کرد با ایجاد یک دولت مستقل با رهبری جعفر پیشه وری نفوذ خود را در این بخش نگاه دارد. تصور آنان بر این بود که اگر این دولت ماند به راحتی می توانند برای آینده فکری داشته باشند و آنجا را به عنوان پایگاه دائمی خود نگاه دارند. اگر هم نماند دست کم می توانند از آن به عنوان وجه المصالحه استفاده کرده امتیازاتی از دولت مرکزی بگیرند. دولت پیشه وری از آذر 1324 تا آذر 1325 در این بخش حکومت کرد.
سیر حوادث به گونه ای پیش رفت که دولت پیشه وری مجبور به پذیرش شکست شد و عوامل آن به اشاره دولت روسیه منطقه را رها کرده به روسیه گریختند. در این وقت ارتش ایران راهی زنجان و سپس آذربایجان شد و این اقدام به عنوان یک فتح و پیروزی بزرگ در کشور معرفی شد. این خبط روسیه هم ننگی برای آن دولت شد و هم تبلیغی برای غربی ها. این تجربه را هم برای ما گذاشت که به روسها نمی توان اطمینان کرد.

برخی از منابع و مراجع مهم در خصوص فرقه دموکرات آذربایجان

کتاب ها و منابع زیادی در خصوص فرقه دموکرات آذربایجان در کشورمان منتشر شده است. بخشی از این منابع خاطرات اعضای تاثیرگذار فرقه است که از لحاظ بررسی اوضاع از درون بسیار مهم به شمار می رود. بخشی دیگر اسناد و بررسی های تاریخی محققان تاریخ معاصر است.

برای دیدن کتاب ها اینجا

گوشه ای از جنایات فرقه دموکرات آذربایجان 1324-25

در آذربایجان قبرستان آزادی چه می‌گذرد

 از یک نامة جانگداز خصوصی

فرقه دموکرات پیشه به وسیله فدائیان خود جنایت های بیشماری را در حق مردم  آذربایجان روا داشت. کشتارهای و تجاوزهای جنسی ساده ترین و پیشه پا افتاده ترین اعمالی بود که فدائیان فرقه که عمدا از قفقاز و شوروی به ایران آورده شده بودند انجام دادند. غارت اموال مردم، تجاوز به فرزندان خردسال میهن پرستانی که در برابر فرقه (و در واقع شوروی) تسلیم نمی شدند و بسیاری دیگر که داستانی است پر آب چشم از این جمله است.

در زیر یک نامه تاریخی را به نقل از کتاب غائله آذربایجانی می آوریم که در یکی از روزنامه های وقت در سال 1325 منتشر شد. این نامه از سوی یکی از اهالی آذربایجان همچون مظلمه ای نگاشته با زحمت زیاد به تهران و یکی از دوستان ارسال شده بود. در همان سال گیرنده نامه بخشی از مضمون آن را در اختیار روزنامه های وقت می گذارد تا با انتشار آن مردم را از جنایت هایی که فرقه دموکرات در حق آذربایجانی ها انجان داده است آگاه سازند. نویسنده نامه که فرزند خردسالش به وسیله عوامل فرقه کشته شده بود در این نامه صریحا می گوید که روزی که مردم آذربایجان انتقام شان را از فرقه بستانند دور نیست و چنان چه دیدم مردم بعد از فرار فرقه و پیش از رسیدن ارتش بیشتر اعضای فرقه را پاکسازی کردند.

اکنون آن نامه:

سران فرقه دموکرات از زبان جهانشاهلو – معاون پیشه وری

دکتر جهانشاهلو افشار از اعضای 53 نفر و تنها بازمانده از سران فرقه دموکرات اکنون در آلمان زندگی می کند و در کتاب خاطرات خود ندامت و پشیمانی خود را از عضویت در فرقه اعلام نموده است. وی اقرار می کند که خطایش در نادیده انگاشتن منافع ملی و عدم درک مصلحت ملت ایران بود. در کتاب ما و بیگانگان وی می گوید که فرقه و سران آن آلت دست روسیه شوروی بودند و شرط ارتقاء در فرقه وفاداری بیشتر به روس ها بود.